SIAMZONE.COM

แม้จะสร้างตั้งแต่ปี พ.ศ. 2483 แต่ พระเจ้าช้างเผือก ก็ได้รับการยกย่องให้เป็นภาพยนตร์ยิ่งใหญ่เรื่องหนึ่งในประวัติศาสตร์ภาพยนตร์ไทย

ภาพยนตร์มิได้ยิ่งใหญ่ในแง่ของการสร้างการลงทุน ใช้ตัวแสดงประกอบนับพัน ใช้ช้างนับร้อยเชือก แต่ยังเขียนเรื่องและอำนวยการสร้างโดย นายปรีดี พนมยงค์ รัฐบุรุษผู้ยิ่งใหญ่ของประวัติศาสตร์ชาติไทยยุคใหม่

พระเจ้าช้างเผือกเป็นเรื่องของพระเจ้าจักรา พระมหากษัตริย์ผู้ปกครองอโยธยาเมื่อกว่า 400 ปีก่อน ความกล้าหาญเด็ดเดี่ยวของพระองค์ในการออกรบคุ้มครองราชอาณาจักร ปกป้องประชาชน รวมทั้งการมีช้างเผือกประดับเกียรติยศ ทำให้พระองค์ได้รับสมัญญานามจากเหล่าพสกนิกรว่า พระเจ้าช้างเผือก อันหมายถึงพระมหากษัตริย์ผู้ประกอบด้วยบุญญาบารมีอันยิ่งใหญ่

ความมั่งคั่งสุขสบายของกรุงอโยธยาเป็นที่หมายปองของพระเจ้าหงสา พระองค์ฉีกสัญญาสันติภาพทิ้ง หวังทำลายอโยธยา ส่งราชทูตมาขอช้างเผือกจากพระเจ้าจักรา อันเป็นเครื่องหมายของการยอมสวามิภักดิ์ และเมื่อถูกพระเจ้าจักราปฏิเสธ ทรราชแห่งกรุงหงสาจึงถือเป็นข้ออ้างกรีธาทัพรุกรานอโยธยา

ระหว่างการรบ พระเจ้าช้างเผือกไสช้างเข้าท้าทายพระเจ้าหงสาให้ออกมาชนช้างกันตัวต่อตัว และสงครามสิ้นสุดเมื่อพระเจ้าช้างเผือกทรงพระแสงของ้าวฟันพระเจ้าหงสาตกช้างสิ้นพระชนม์

ภาพยนตร์แสดงให้เห็นความแตกต่าง ระหว่างกษัตริย์ผู้ครองแผ่นดินด้วยทศพิธราชธรรมอย่างพระเจ้าช้างเผือก กับทรราชอย่างพระเจ้าหงสา พระเจ้าช้างเผือกสนพระทัยในการปกครองแผ่นดิน ดูแลทุกข์สุข ไพร่ฟ้าประชาชน ไม่หลงใหลในอบายมุข ไม่ดื่มน้ำจัณฑ์เมามาย ปฏิเสธธรรมเนียมประเพณีที่พระเจ้าแผ่นดินต้องมีสนม 365 คนตามคำแนะนำของเสนาบดีกรมวัง ปรารถนาที่จะมีพระมเหสีที่ฉลาดหลักแหลมรักชาติบ้านเมือง

ขณะที่พระเจ้าหงสาไม่สนใจออกว่าราชการ แต่ละวันขลุกอยู่ในตำหนักดื่มเหล้าเคล้านารี แม้กระทั่งในยามรบทัพจับศึก พระเจ้าหงสาก็ยังเมามาย แค่ปีนขึ้นคอช้างออกรบยังแทบไม่ไหว

ไม่เพียงเท่านั้น พระเจ้าหงสายังปกครองไพร่ฟ้าด้วยความโหดเหี้ยม ใครที่ไม่เห็นด้วยกับการทำสงคราม ก็ฆ่าทิ้งไร้ปรานี ไพร่พลที่ถูกเกณฑ์มารบก็ปล่อยให้อดอยาก ขณะที่แม่ทัพนายกองอิ่มหมีพีมัน จึงไม่น่าประหลาดใจเลย ที่ทหารบางส่วนปฏิเสธที่จะออกร่วมรบกับพม่าในสนามรบ

แม้ตามท้องเรื่องพระเจ้าหงสาจะเป็นผู้ร้าย แต่ภาพยนตร์ก็ยังเสนอภาพข้าราชการกรุงหงสาในลักษณะรอบด้าน ขณะที่บางคนบางกลุ่มกระหายสงคราม บางคนก็ไม่เห็นด้วย กล้าคัดค้าน เพราะหวังที่จะได้อยู่ร่วมกับเพื่อนบ้านด้วยความสงบสันติสุข

ส่วนพระเจ้าช้างเผือก แม้จะกรำศึกสงครามนับไม่ถ้วน รบทัพจับศึกด้วยความกล้าหาญ แต่ภายในจิตใจ พระองค์รักและเชิดชูสันติภาพ ซึ่งภาพยนตร์แสดงออกให้เห็นผ่านทางพระราชดำรัสที่ตรัสเสมอว่า “การสงครามครั้งนี้ มิได้กระทำต่อชาวหงสา แต่เป็นสงครามกับทรราชแห่งกรุงหงสาผู้เดียว” ด้วยเหตุนี้เอง เมื่อปราบพระเจ้าหงสาสำเร็จ พระองค์จึงปล่อยทหารหงสาทั้งหมดเป็นอิสระ

นอกจากสาระสำคัญของภาพยนตร์ดังที่ได้กล่าวมาแล้ว ในส่วนของรายละเอียด ยังสอดแทรกวัฒนธรรมไทยลงไปอีกด้วย ไม่ว่าจะเป็นศิลปะการรำไทย ร้องเพลงไทยเดิม จำลองภาพการจับโขลงช้างป่า การคล้องช้างในเพนียด หรือแม้กระทั่งการพูดถึงความสำคัญของความผูกพันระหว่างช้างกับคนไทย ขนาดที่ครั้งหนึ่งรูปช้างยังปรากฏบนธงชาติไทย ถือได้ว่าส่วนหนึ่งของภาพยนตร์ คือ บันทึกความเป็นไทยที่นับวันจะสูญหายไปตามเวลา เพื่อให้คนรุ่นหลานได้พบเห็นรู้จัก

พระเจ้าช้างเผือก ภาพยนตร์ไทยเรื่องแรกที่พูดภาษาอังกฤษตลอดเรื่อง สร้างโดยปรีดีโปรดักชั่น, กำกับการแสดงโดย สันห์ วสุธาร ถ่ายภาพโดยประสาท สุขุม ตากล้องไทยที่เป็นสมาชิกของ American Society of Cinematographer (ASC) ดนตรีโดยพระเจนดุริยางค์ ถ่ายทำที่ไทยฟิล์มสตูดิโอ

นำแสดงโดย เรณู กฤตยากร (พระเจ้าช้างเผือก) สุวัฒน์ นิลเสน (เสนาบดีกรมวัง) หลวงศรีสุรางค์ฯ (เสนาบดีกรมเวียง), ไพริน นิลเสน (เรณู) และประดับ รบิลวงศ์ (พระเจ้าหงสา)